Tijdens mijn vakantie in Berlijn eind vorig jaar schoot ik een zwart/wit-rolletje vol. Het resultaat beviel me zo goed, dat ik het wel eens meer wilde doen. Al snel ontstond het idee om het dan ook thuis te ontwikkelen. Dit is met zwartwit film namelijk een stuk makkelijker dan met kleur. Een doka aan huis is nog niet zo moeilijk, je hebt alleen maar een donkere ruimte nodig.
Na wat onderzoek gedaan te hebben besloot ik er nog maar even van af te zien. Het zou niet heel moeilijk moeten zijn, maar de informatie duizelde me een beetje.
Totdat er een pandemie de wereld overnam en ik een hele tijd aan mijn huis gekluisterd zat. Dit was eigenlijk wel het perfecte moment hè? En dus bestelde ik toch maar de spullen en ging ik aan de slag.
Eerlijk? Zenuwachtig was ik wel! Gelukkig had ik nog een paar oude rolletjes liggen waarvan ik echt geen idee had wat er op stond, dus dat leek me een mooi begin om mee te experimenteren. Dit waren wel kleurenrolletjes, dus dat wordt sowieso een beetje gek. Ook moest ik een beetje gokken met de tijden, want het komt best wel nauw. Elke type film heeft zijn eigen ontwikkeltijden.
In deze blog vertel ik je kort hoe dat ontwikkelen in zijn werking gaat en misschien nog wel het leukste – laat ik je het eindresultaat zien.
Het ontwikkelen
Nou ga ik geen hele handleiding schrijven, maar hier volgen een paar dingen in het kort. Wat heb je nodig? Een ontwikkeltank, ik gebruikte een Patterson tank. Hier zit een spiraal in waar je de film in draait. Dit moet dus in het pikkedonker! Ik deed dat in mijn badkamer, die heeft geen ramen. Dit is nogal een gepriegel, maar het kan best vlot gaan als je er een beetje handig in bent. Omdat ik eerst even wilde oefenen gebruikte ik een oud leeg rolletje, deze staat dus op de foto.
Dit spiraal gaat uiteindelijk in de tank. Als deze goed dicht zit, is hij vrij van licht en kun je ‘m dus mee naar ‘buiten’ nemen. Superhandig!
Daarna komt het chemische gedeelte. Je hebt drie vloeistoffen nodig: ontwikkelaar, een stopbad en fixeer. Dit doet wat de namen al doen vermoeden: de ontwikkelaar zorgt ervoor dat er beeld verschijnt op het negatief, het stopbad maakt dat de ontwikkeling stopt en de fixeeremulsie zorgt er weer voor dat het beeld ook op het negatief blijft staan. Daarna kun je eventueel nog een antivlekmiddel gebruiken, zodat de negatieven streeploos opdrogen. Ik heb dit niet gedaan, maar ga dit in de toekomst wel aanschaffen.
De emulsies moeten vermengd worden met water en elk type film heeft zo zijn eigen verhoudingen. Ik gebruikte dus eerst kleurenfilm, dus ik pakte de verhoudingen en tijden van een willekeurig zwartwit-rolletje.
Ook komt er nog temperatuur bij kijken. In mijn geval moest de temperatuur 20 graden zijn. Dan giet ik mijn verdunde ontwikkelaar in de tank en wals ik die elke minuut, 6 minuten lang. Daarna het stopbad, dat hoeft maar een seconde of 20. Daarna komt dus het fixeermiddel, dit duurt ook weer enkele minuten waarbij er om de zoveel tijd gewalst moet worden. Hier zijn hele handige apps voor gelukkig!
Na de fixeer laat je de tank een paar minuten onder een lopende kraan staan en dan komt het spannende moment: het rolletje uit de tank halen.
Het resultaat…
Ik zal maar meteen toegeven dat mijn eerste rolletje een grote mislukking was. Het ontwikkelen was wel gelukt, maar het rolletje was gewoon leeg! De hele strip was pikzwart, helaas pindakaas. Dat betekent dus dat het rolletje nooit belicht is geweest.
Maar ik gaf niet op! Ik besloot nog een rolletje te proberen en daar stond wel iets op! Het waren foto’s uit mijn geliefde Edinburgh, dé perfecte locatie voor deze sfeer. Het heeft iets ouderwets, iets Victoriaans en de bouwstijl van deze grauwe stad past er echt geweldig bij.
Het resultaat is natuurlijk heel anders dan wanneer ik ze had laten ontwikkelen, maar ik vind ze zo eigenlijk veel gaver. Die gekke paarse kleur komt dus omdat het eigenlijk een kleurenrolletje is. Er kwam ook een gekke paarse vloeistof uit toen ik de tank leeggoot.
Je kunt een kleurenfilm wel in zwartwit ontwikkelen, maar niet andersom. De techniek voor kleur vereist een soort bleek waardoor je al het beeld van een zwartwit film wegvaagt.
Nog meer resultaten
Het duurde daarna nog een paar weken voordat ik het weer probeerde, maar ondertussen schoot ik wel een zwart/wit rolletje vol. Ik was erg benieuwd naar hoe dat zou zijn. Zou dat wel wat scherper zijn of moet ik het gewoon niet meer proberen?
Dit resultaat is al een heel stuk beter! De foto’s zijn duidelijk scherper en het contrast is beter. Die witte streep die je op veel beelden ziet, is een lichtlek in mijn camera helaas. Ik denk wel dat die door mijn manier van ontwikkelen en scannen nog duidelijker zichtbaar is dan anders. De andere vegen zijn waarschijnlijk iets van watervlekken of misschien plekjes die niet helemaal lekker zijn ontwikkelt.
Daarbij moet ik nog wel een hoop Photoshoppen om de beelden een beetje tot recht te laten komen. Wat veel mensen vergeten is dat niet alleen het ontwikkelen belangrijk is, maar de scanner misschien nog wel belangrijker. Kijk, de prachtige scanners van tienduizenden euro’s die Carmencita Film Lab gebruikt, daar kan mijn flatbed Epson niet tegenop hè. Om nog maar niet te spreken van hun vakkundigheid en ervaring natuurlijk.
Maar tevreden ben ik zeker! Juist dat het niet perfect is maakt het voor mij alleen maar interessanter. Wel baren de heftige lichtvlekken me toch wel enige zorgen, deze waren op eerdere rolletjes ook al te zien. Mijn geliefde Canon AE-1 was een pareltje uit de kringloop van 5 euro, als je ze online wil kopen zijn ze een stuk duurder. Misschien dat ik het zelf ga maken, dat wordt weer een klusje voor de volgende keer.
De foto’s met dat rechtopstaande negatief zijn gemaakt met een Olympus Pen, een analoge dus. Dit zijn zogenaamde ‘half frame’ camera’s. Die proppen dus twee foto’s in 1 negatief, waardoor je dus met een rolletje van 36 foto’s er 72 maakt! Dat was natuurlijk een gouden uitvinding vroeger. Je moet ze dan wel allemaal staand maken. En als je een foto afdrukt, dan krijg je er natuurlijk 2 op 1 afdruk.
Nou, dit was mijn spreekbeurt over analoge fotografie 😉 Ik vond dit een erg leuk leerproces en het is enorm bevredigend om vol spanning je rolletje uit de tank te halen en te zien dat er daadwerkelijk iets op staat! Dit is zeker iets wat ik vaker wil gaan doen. Hopelijk maakt dat het analoog fotograferen wat laagdrempeliger en bovenal ook goedkoper.
Geslaagd experiment dus, wat mij betreft.